نظریۀ اعجاز و مدارس نظامیه: گسترش توجهات به آرای بلاغی عبدالقاهر جرجانی تا پایان سدۀ هشتم هجری

نویسندگان

سکینه سعیدی

چکیده

بیشتر شهرت عبدالقاهر جرجانی (د 471ق)، نظریه پرداز ادبی مشهور، به سبب نظریۀ نظم او ست؛ نظریه ای که وی در پرتو آن توانسته است از منظری متفاوت به اعجاز قرآن کریم بنگرد. بنا ست که در مطالعۀ پیش رو، با تقریر این دیدگاه، عوامل نظری و عملی مؤثر بر نفوذ و گسترش این نظریه را بکاویم و شواهد اقبال و توجه بدان را در آثار عالمان متأخرتر دنبال کنیم. چنان که خواهیم دید، آرای بلاغی عالمان و نظریه پردازانی بزرگ تا اواخر سدۀ 8 ق به وضوح متأثر از نظریۀ نظم او ست؛ نظریه پردازانی همچون زمخشری، فخر رازی، سَکاکی، زَمْلَکانی، یحیی بن حمزۀ علوی، و تفتازانی. یک احتمال آن است که نظریات عبدالقاهر به سبب پایبندی وی به مذهب اشعری و فقه شافعی در محیط تازه تأسیس مدارس نظامیه از فرصت مناسبی برای گسترش و رواج برخوردار گردیده اند؛ چنان که آرای وی نخست در مدارس نظامیه با استقبال روبه رو شده، و در مرحلۀ بعد، همین گسترش به فراگیری آن در عصرهای متأخرتر نیز دامن زده است. به بیان دیگر، دستکم در بادی امر چنین به نظر می رسد که این اقبال و توجه از یک سو ریشه در کارکرد اجتماعی نظریۀ وی دارد و از دیگر سو، شاگردان عبدالقاهر در توسعۀ نظریۀ وی اثرگذار بوده اند؛ فرضیه ای که کاوش بیشتر در بارۀ آن موضوع همین مطالعه است.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

بازخوانی نظریۀ نظم عبدالقاهر جرجانی

قبل از عبدالقاهر جرجانی تلاشهایی پبرامون نظم قرآن صورت گرفت از جملۀ این دانشمندان می‌توان به جاحظ، ابن قتیبه، مبرّد، واسطی، احمد بن سهل، رمانی وابو هلال عسکری اشاره کرد. جرجانی از آراء ونظرات سایر علما به ویژه ابوهلال عسکری استفاده کرد وتوانست نظریۀ نظم را ابداع کند. وی در تعریف این نظریه می‌گوید: نظم عبارتند از ایجاد بهترین ارتباط نحوی در بین کلماتی که برای ادای مقصود یا معنی، به کار گرفته می‌ش...

متن کامل

بازخوانی نظریۀ نظم عبدالقاهر جرجانی

قبل از عبدالقاهر جرجانی تلاشهایی پبرامون نظم قرآن صورت گرفت از جملۀ این دانشمندان می توان به جاحظ، ابن قتیبه، مبرّد، واسطی، احمد بن سهل، رمانی وابو هلال عسکری اشاره کرد. جرجانی از آراء ونظرات سایر علما به ویژه ابوهلال عسکری استفاده کرد وتوانست نظریۀ نظم را ابداع کند. وی در تعریف این نظریه می گوید: نظم عبارتند از ایجاد بهترین ارتباط نحوی در بین کلماتی که برای ادای مقصود یا معنی، به کار گرفته می ش...

متن کامل

سرآغاز دانش رنگ‌شناسی در تمدن اسلامی تا پایان سدۀ ششم هجری

رنگ‌ها از جمله نمودهای طبیعت‌اند که از دیر باز توجه دانشمندان را به خود جلب کرده‌اند. در این مقاله سرچشمه‌های دانش رنگ‌شناسی را در سده‌های آغازین تمدن اسلامی معرفی می‌کنیم. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مسلمانان اندیشه‌های یونانیان را در این باره از طریق متون ترجم? شد? آنها به دست آورده و در بار? آنها تأمل کرده‌اند. در میان دانشمندان مسلمان تا پایان سد? ششم هجری، نظریه‌های متفکرانی همچون کِ...

متن کامل

نظریه امام عبدالقاهر جرجانی

این گفتار تلاشی است برای تبیین یکر از بنیادی ترین نظر یه های بلاغت و نقد ادبی: یعنی نظر یه نظم امام عبدالقاهر جرجانی . نویسنده برای رسیدن به این هدف به شرح موضوعات زیر پرداخته است: ١ ~ یکپارچه بودن و کلیت زبان و شعر ٢ ~ ابطال اندیشه دوگانه بودن لفظ و معنا ٣ - مقایسه آرا و نظریات عبدالقاهر با آرا و نظریات ناقدان جدید بویژهآ.ا. ریچاردز ٤ - اشاره ای به نظریه کاربرد زبان کولویچ و مقایسه آن با نظریه...

متن کامل

فرایند فهم متن در پرتو آرای دانشمندان نحوی وبلاغی ( سیبویه و عبدالقاهر جرجانی)

موضوع دریافت معنای متن از دغدغه­های همیشگی انسان بوده است. مسلمانان نیز از همان سال­های آغازین نزول وحی، این موضوع را سرلوحه فعالیت­های علمی خود قرار داده­اند. همزمان با گسترش مباحث هرمنوتیک، موضوعاتی وارد مباحث فهم متن و معنی شناسی شد که چالش­های بسیاری را در محافل فکری ایجاد کرد. مسائلی از قبیل تعین و یا عدم تعین معنی، نقش خواننده، جایگاه سیاق، اهمیت نظام زبان در فرایند فهم متن، انواع معنی و ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
صحیفۀ مبین ـ پژوهشنامۀ مطالعات تاریخی ـ زبانشناختی قرآن و عترت

ناشر: معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی ـ پژوهشکدۀ قرآن و عترت

ISSN 1735-8701

دوره 19

شماره 54 2014

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023